АУТИЗМ КАЈ ДЕЦАТА

Aутизмот е состојба поврзана со развојот на мозокот што влијае на тоа како личноста ги перцепира и се дружи со другите, предизвикувајќи проблеми во социјалната интеракција и комуникација. Нарушувањето исто така вклучува ограничени и повторувачки модели на однесување. Терминот „спектар“ во нарушувањето на спектарот на аутизмот се однесува на широк опсег на симптоми и растројство.

Нарушувањето на спектарот на аутизмот вклучува состојби кои претходно се сметаа за посебни – аутизам,  Аспергеров синдром, дезинтегративно нарушување во детството и неодредена форма на продорно развојно нарушување. Некои луѓе сè уште го користат терминот „Аспергеров синдром“, за кој генерално се смета дека е на благиот крај на нарушувањето на спектарот на аутизмот.

Нарушувањето на спектарот на аутизмот започнува во раното детство и на крајот предизвикува проблеми во функционирањето во општеството – на пример социјални проблеми, на училиште и на работа. Често децата покажуваат симптоми на аутизам во првата година. Се чини дека мал број деца се развиваат нормално во првата година, а потоа поминуваат низ период на регресија помеѓу 18 и 24 месечна возраст кога ќе развијат симптоми на аутизам.

Иако не постои лек за нарушување на спектарот на аутизам, интензивниот ран третман може да направи голема разлика во животот на многу деца.

Симптоми

Некои деца покажуваат знаци на нарушување на спектарот на аутизам во раното детство, како што се намален контакт со очите, не одговорараат на нивното име или рамнодушност кон старателите. Другите деца може да се развиваат нормално во првите неколку месеци или години од животот, но потоа одеднаш стануваат повлечени или агресивни или ги губат јазичните вештини што веќе ги стекнале. Знаците обично се забележуваат на возраст од 2 години.

Секое дете со нарушување на спектарот на аутизам веројатно ќе има уникатен модел на однесување и степен на сериозност – од ниско до високо функционирање.

Некои деца со нарушување на спектарот на аутизам имаат потешкотии во учењето, а некои имаат знаци на пониска од нормалната интелигенција. Другите деца со ова растројство имаат нормална до висока интелигенција – тие учат брзо, но сепак имаат проблем да комуницираат и да го применат она што го знаат во секојдневниот живот и да се прилагодат на социјалните ситуации.

Поради уникатната мешавина на симптоми кај секое дете, сериозноста понекогаш може да биде тешко да се одреди. Генерално се заснова на нивото на оштетувања и како тие влијаат на способноста за функционирање.

Подолу се дадени некои вообичаени знаци што ги покажуваат луѓето кои имаат нарушување на спектарот на аутизам.

Социјална комуникација и интеракција

Дете или возрасен со нарушување на спектарот на аутизам може да имаат проблеми со социјалната интеракција и комуникациските вештини, вклучително и некои од овие знаци:

• Не реагира на неговото или нејзиното име или изгледа дека понекогаш не ве слуша,
• Се спротивставува на гушкањето и држењето, и се чини дека претпочита да игра сам, да се повлече во својот свет,
• Има слаб контакт со очите и нема израз на лицето,
• Не зборува или има одложен говор или ја губи претходната способност да кажува зборови или реченици,
• Не може да започне разговор или да продолжи, или сам да бара или да означува ставки,
• Зборува со ненормален тон или ритам и може да користи глас за пеење или говор налик на робот,
• Ги повторува зборовите или фразите дословно, но не разбира како да ги користи,
• Се чини дека не разбира едноставни прашања или насоки,
• Не изразува емоции или чувства и нема изразено емпатија,
• Не покажува и не носи предмети за споделување интерес,
• Несоодветно пристапува кон социјалната интеракција со тоа што е пасивен, агресивен или нарушувачки,
• Има потешкотии да препознае невербални знаци, како што се толкување на изрази на лицето на други луѓе, држење на телото или тон на гласот,

Модели на однесување

Дете или возрасен со нарушување на спектарот на аутизам може да имаат ограничени, повторливи модели на однесување, интереси или активности, вклучително и некои од овие знаци:

• Врши повторливи движења, како што се нишање, вртење или мафтање со рака,
• Врши активности кои можат да предизвикаат самоповредување, како што се гризење или удирање со глава,
• Развива специфични рутини или ритуали и се вознемирува при најмала промена,
• Има проблеми со координацијата или има чудни шеми на движење, како што се несмасност или одење по прсти, и има чуден, вкочанет или претеран говор на телото,
• Фасциниран е од деталите на некој предмет, како што се тркалата за вртење на автомобил-играчка, но не ја разбира целокупната намена или функција на предметот,
• Невообичаено е чувствителен на светлина, звук или допир, но може да биде рамнодушен на болка или температура,
• Не се впушта во имитативна или измислена игра,
• Се фиксира на објект или активност со ненормален интензитет или фокус,
• Има специфични преференци за храна, како што е јадење само неколку намирници или одбивање храна со одредена текстура.

Како што созреваат, некои деца со нарушување на спектарот на аутизам стануваат повеќе ангажирани со другите и покажуваат помалку нарушувања во однесувањето. Некои, обично оние со најмалку сериозни проблеми, на крајот може да водат нормален или речиси нормален живот. Другите продолжуваат да имаат потешкотии со јазичните или социјалните вештини, а тинејџерските години може да донесат полоши проблеми во однесувањето и емоционалните проблеми.

Кога да одите на лекар?

Бебињата се развиваат со свое темпо, а многумина не ги следат точните временски рокови што се наоѓаат во некои книги за родителство. Но, децата со нарушување на спектарот на аутизам обично покажуваат некои знаци на задоцнет развој пред возраст од 2 години.

Ако сте загрижени за развојот на вашето дете или се сомневате дека вашето дете може да има нарушување на спектарот на аутизам, разговарајте за вашите грижи со вашиот лекар. Симптомите поврзани со нарушувањето може да се поврзат и со други развојни нарушувања.

Знаците на нарушување на спектарот на аутизам често се појавуваат рано во развојот кога има очигледни доцнења во јазичните вештини и социјалните интеракции. Вашиот лекар може да препорача развојни тестови за да идентификува дали вашето дете има доцнења во когнитивните, јазичните и социјалните вештини, ако вашето дете:

• Не одговара со насмевка или среќен израз до 6 месеци,
• Не имитира звуци или изрази на лицето до 9 месеци,
• До 12 месеци не гушка,
• Не гестикулира или мавта – до 14 месеци,
• Не кажува ниту еден збор до 16 месеци,
• Не игра „направи“ или не се преправа до 18 месеци,
• Не кажува фрази од два збора до 24 месеци,
• Ги губи јазичните вештини или социјалните вештини на која било возраст.

Причини

Нарушувањето на спектарот на аутизмот нема единствена позната причина. Со оглед на сложеноста на нарушувањето и фактот дека симптомите и сериозноста варираат, веројатно има многу причини. И генетиката и околината може да играат улога.

• Генетика. Се чини дека неколку различни гени се вклучени во нарушување на спектарот на аутизам. За некои деца, нарушувањето на аутистичниот спектар може да биде поврзано со генетско нарушување, како што е Рет-ов синдром или синдром на кревка Х. За другите деца, генетските промени (мутации) може да го зголемат ризикот од нарушување на спектарот на аутизам. Сепак, други гени може да влијаат на развојот на мозокот или на начинот на кој мозочните клетки комуницираат или може да ја одредат сериозноста на симптомите. Некои генетски мутации се чини дека се наследни, додека други се случуваат спонтано.
• Фактори на животната средина. Истражувачите во моментов истражуваат дали факторите како што се вирусните инфекции, лековите или компликациите за време на бременоста или загадувачите на воздухот играат улога во поттикнувањето на нарушување на спектарот на аутизмот.

Нема поврзаност помеѓу вакцините и нарушувањето на аутистичниот спектар

Една од најголемите контроверзии во нарушувањето на спектарот на аутизмот се фокусира на тоа дали постои врска помеѓу нарушувањето и вакцините за детството. И покрај обемните истражувања, ниту една веродостојна студија не покажала поврзаност помеѓу нарушувањето на спектарот на аутизам и која било вакцина. Всушност, оригиналната студија која ја разгоре дебатата пред години е повлечена поради лошиот дизајн и сомнителните методи на истражување.

Избегнувањето на детските вакцини може да го стави вашето дете и другите во опасност од заразување и ширење на сериозни болести, вклучувајќи голема кашлица (пертусис), сипаници или заушки.

Фактори на ризик

Расте бројот на деца на кои им е дијагностицирано нарушување на спектарот на аутизам. Не е јасно дали ова се должи на подобро откривање и пријавување или реално зголемување на бројот на случаи или и двете.

Нарушувањето на спектарот на аутизам влијае на децата од сите раси и националности, но одредени фактори го зголемуваат ризикот кај детето. Тие може да вклучуваат:

• Полот на вашето дете. Момчињата имаат околу четири пати поголема веројатност да развијат нарушување на спектарот на аутизам отколку девојчињата.
• Семејна историја. Семејствата кои имаат едно дете со нарушување на спектарот на аутизам имаат зголемен ризик да имаат друго дете со ова нарушување. Исто така, не е невообичаено родителите или роднините на детето со нарушување на спектарот на аутизам самите да имаат мали проблеми со социјалните или комуникациските вештини или да се вклучат во одредени однесувања типични за ова нарушување.
• Други нарушувања. Децата со одредени медицински состојби имаат повисок од нормалниот ризик од нарушување на спектарот на аутизам или симптоми слични на аутизам. Примерите вклучуваат кревок Х синдром, наследно нарушување кое предизвикува интелектуални проблеми; туберозна склероза, состојба во која се развиваат бенигни тумори во мозокот; и Рет синдром, генетска состојба која се јавува речиси исклучиво кај девојчињата, што предизвикува забавување на растот на главата, интелектуална попреченост и губење на намерна употреба на рацете.
• Екстремно предвремено родени бебиња. Бебињата родени пред 26-та недела од бременоста може да имаат поголем ризик од нарушување на спектарот на аутизам.
• Возраста на родителите. Можеби постои врска помеѓу децата родени од постари родители и нарушувањето на аутистичниот спектар, но потребни се повеќе истражувања за да се утврди оваа врска.

Компликации

Проблемите со социјалните интеракции, комуникацијата и однесувањето може да доведат до:

• Проблеми во училиште и со успешно учење,
• Проблеми при вработување,
• Неможност да се живее самостојно,
• Социјална изолација,
• Стрес во семејството,
• Виктимизација и малтретирање,
• Превенција.

Не постои начин да се спречи нарушување на спектарот на аутизам, но постојат опции за третман. Раната дијагноза и интервенција е најкорисна и може да го подобри однесувањето, вештините и развојот на јазикот. Сепак, интервенцијата е корисна на која било возраст. Иако децата обично не ги надминуваат симптомите на нарушување на спектарот на аутизам, тие може да научат да функционираат добро.

Извор: MayoClinic