ЗДИВ ОД УСТА – СОЦИЈАЛЕН ИЛИ МЕДИЦИНСКИ ПРОБЛЕМ

Лошиот здив (халитоза, орална непријатна миризба, fetor ex ore) е главен проблем на современиот човек. Денес, халитозата и халитофобијата (страв од лош здив) се третата најчеста причина за посета на стоматолог (веднаш по забен кариес и периодонтитис). Продавниците се преплавени со секакви ментол бонбони, средства за плакнење уста, гуми за џвакање и други производи кои можат да го отстранат лошиот здив, но за жал само привремено. Научните истражувања покажаа дека овие средства кои се користат независно се уште помалку ефикасни од плакнење на устата со вода по миење на забите со четка и паста за заби.

Лошиот здив може да биде привремен (најчесто исчезнува после јадење, четкање заби, употреба на забен конец или миење уста) или траен (најчесто предизвикан од метаболички нарушувања и одреден вид бактерии) кога претставува значителен проблем кој се јавува кај 20% од население. Во овој случај, тоа негативно влијае на психолошката состојба на човекот, социјалните и деловните меѓучовечки односи и доведува до повлекување на човекот во себе и појава на стрес.

Причини

Причините за лош здив може да бидат многубројни:

Физиолошки (нормално дискретен, благ, сладок мирис се појавува при издишување). Интензитетот е променлив и е под влијание на:

• време од денот (утрото е најинтензивно)
• возраст (се зголемува со возраста)
• глад (кај некои луѓе)

Орални причини

• Лоша орална хигиена, уништени заби со кариес, лошо третиран или нетретиран периодонтитис, улцеронекротични заболувања во усната шуплина.

Со неодржување адекватна орална хигиена (секојдневно миење заби и конец), остатоците од храна остануваат во устата и претставуваат добра храна за бактериите, кои ги разградуваат и ослободуваат супстанции со непријатен мирис како водород сулфид, диметил сулфид, индол, скатола. .. На овој начин се формира бактериска плоча – безбоен „филм“ на површините на забите, непцата и протетските реставрации. Доколку не се отстрани, доведува до расипување на забите, воспаление на непцата (гингивитис) и појава на пародонтална болест, што дополнително го влошува проблемот со лош здив. Неодамнешните истражувања потврдуваат дека микроорганизмите кои живеат во пародонталните џебови се во голема мера одговорни за непријатниот здив на луѓето кои страдаат од пародонтална болест.

• Орални хируршки интервенции за време на заздравувањето на раните
• Ксеростомија

Плунката ја навлажнува и ја чисти усната шуплина. Кај ксеростомите – таканаречените „сува уста“ мртви клетки (физиолошки во усната шуплина постои постојан процес на умираање на површни клетки на мукозната мембрана и нивно обновување) се акумулираат најмногу на грбната („горната“) страна на јазикот, а потоа и на образите и непцата. Распаѓањето на овие клетки создава непријатен мирис.

За време на спиењето физиолошки се лачи помала количина на плунка, па затоа се јавува „утрински здив“, кој е уште посилен ако човек спие со отворена уста.

Исто така, пушењето и употребата на некои лекови доведуваат до намалено лачење на плунка.

Екстраорални причини (лошиот здив од ова потекло се смета за „вистински“ лош здив. Тоа е многу поретко од оралните причини и не исчезнува откако ќе се санираат.) Најчеста последица е:

• Болести на горниот и долниот респираторен тракт (инфекции на синусите, тонзилитис – околу 3-5% од случаите, бронхитис, хронични белодробни заболувања…)
• Болести на дигестивниот тракт (гастроезофагеален рефлукс, хиатус хернија…)
• Дехидрација на телото
• Општи заболувања (дијабетична кома – сладок мирис сличен на овошје; уремична кома – мирис на урина; хепатална кома – мирис на “риба”)

Бидејќи овие болести се ретки и имаат дополнителни симптоми, а изразениот лош здив не е секогаш присутен, лицето кое има лош здив не треба веднаш да заклучи дека боледува од толку тешка болест!

• Внесување на одредени видови храна (т.н. миризливи материи) и одредени лекови.

Одредена храна содржи испарливи масла (и други миризливи материи) кои можат да предизвикаат лош здив. Најчесто тоа се: лук и кромид, црвено вино, некои сирења, риба… Откако оваа храна ќе се свари во дигестивниот тракт, миризливите материи се ресорбираат во крвотокот и се исфрлаат преку белите дробови. На овој начин, непријатниот здив не потекнува од усната шуплина туку од издишаниот воздух. (Ова е и причината зошто дури и по миењето на забите се чувствува мирисот додека не се отстранат материите од телото). Алкохолните пијалоци се однесуваат на ист начин.

• Пушење

Пушењето ја зголемува сувоста на устата и е фактор на ризик за развој на пародонтална болест, што само по себе го влошува проблемот со лош здив.

• Тешки диети

Луѓето кои одржуваат неконтролирана тешка диета може да развијат непријатен здив налик на овошје што се јавува како резултат на кетоацидоза.

Како може пациентот да го открие самиот здив?

Научниците веруваат дека човекот тешко може самостојно да го процени постоењето на сопствениот лош здив поради адаптацијата на сетилото за мирис. Сепак, дури и луѓето со лош здив можат лесно да утврдат присуство на лош здив кај друго лице. Исто така, мислењето за тоа кога сопствениот здив е „лош“ варира од личност до личност. Поради оваа причина, најдобро е да побарате мислење од близок член на семејството или „доверлив пријател“.

Постојат неколку популарни домашни методи кои можат да се користат (1. излижете го зглобот и почекајте да се исуши плунката и да ја помирисате, 2. користете пластична лажица за да ги отстраните наслагите од дорзалната површина на јазикот, почекајте да се исуши и мирисајте го), но сепак најчесто користено и најсигурно е мислењето на „доверлив пријател“.

Што може да направи пациентот сам?

За да го отстраните лошиот здив, потребно е:

• Мијте ги забите после јадење со четка за заби и паста за заби;
• Користете забен конец (барем еднаш дневно – на овој начин е можно да се отстранат остатоците од храна кои остануваат меѓу забите и по нивното миење);
• Четкајте го јазикот. Додека ги миете забите, добро е да го миете јазикот (околу 10-15 движења со мека четка) за да ги отстраните остатоците од храна, мртвите клетки и бактериите;
• Менувајте ја четката за заби на секои 3-4 месеци;
• Луѓето кои носат забни протези мора да посветат посебно внимание на одржување на хигиената на забните протези;
• Лицата кои боледуваат од ксеростомија треба да консумираат доволно количество вода, да користат незасладена лимонада, гуми за џвакање и бонбони кои го поттикнуваат лачењето на плунка, а во случај на тешка болест да користат вештачка плунка и лекови по совет на својот стоматолог;
• Одете на редовни стоматолошки прегледи (најмалку 2 пати годишно).

Кога треба да побарате медицинска помош?

Лошиот здив во повеќето случаи може да се елиминира со одржување на добра орална хигиена. Доколку и по спроведувањето на овие мерки, лошиот здив не престане, потребно е да се посети стоматолог специјалист по орална медицина кој ќе спроведе соодветната терапија, а во случај да се исклучат оралните причини, да побарате дополнителни тестови од специјалисти по други области.